Czotki (komboskion, brojanica) na chrześcijańskim wschodzie są bardzo rozpowszechniony. Chrześcijanie obrządku wschodniego (prawosławni i katolicy) używa się ich do tzw. ,,Modlitwy serca” lub ,,Modlitwy Jezusowej”. Modlitwa różańcowa Wschodu i Zachodu ma swój wspólny korzeń i początek w modlitwach odmawianych przez mnichów z pierwszych wieków chrześcijaństwa.
Pisze o tym św. Jan Paweł II:
Różaniec należy do najlepszej i najbardziej wypróbowanej tradycji kontemplacji chrześcijańskiej. Rozwinięty na Zachodzie, jest modlitwą typowo medytacyjną i odpowiada poniekąd modlitwie serca czy modlitwie Jezusowej, która wyrasta na glebie chrześcijańskiego Wschodu. (List Apostolski ,,Rosarium Virginis Mariae’’)
Czotki – (bo taka nazwa jest nam bardziej znana) wykonane są ze sznurka, splatane na przemian kolejnym węzłem, jak ludzkie działanie z Bożą Łaską, które staje się jedno z człowiekiem.
Na czotkach mogą pojawić się drewniane elementy (krzyżyk, koraliki) przypominające drzewo życia z raju i drzewo krzyża. Frędzel, którym często zakończony jest krzyżyk, według starych podań mnichów wschodnich oznacza Boże Miłosierdzie wypływające z Krzyża. Mnisi pytali się: , Ile warta jest jedna zagubiona owieczka? Warta jest całej Krwi Jezusa, która za nią była wylana”. Dlatego w tradycji wschodu nazywa się te frędzel ,,Miłosierdziem”.
Symbolika frędzla nawiązuje również do kobiety cierpiącej, która pragnęła uchwycić się frędzla u płaszcza Jezusa, by zostać uzdrowioną ( Łk 8,44).
,,Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną, grzesznikiem’’’- brzmienie modlitwy Jezusowej głęboko zakorzenione jest w Biblii. Nawiązuje do błagania niewidomego Bartymeusza (Mk 10, 46-52), łączy się z pokorną prośbą celnika (Mt 9,9-13), a także z natarczywym wołaniem kananejki, proszącej o litość (Mt 15,21-28)
Poza wzywaniem Imienia Jezus, istotnym elementem tej modlitwy jest skrucha i ukorzenie się. Słowa, które wypowiadamy, przenikają do serca, stając się pokornym wołaniem grzesznika, który zawierza Bogu całe swoje życie.
Nie trzeba na modlitwie dużo słów, lecz często wyciągać ręce i mówić: Panie, zmiłuj się nade mną. Jeśli w duszy zrodzi się walka, mów: Wspomóż mnie. A ponieważ On sam wie, co dla ciebie jest pożyteczne, zmiłuje się. Z sercem skruszonym zważaj na Imię naszego Pana. (św. Makary Wielki)
Początki w starożytnym monastycyzmie
IV–V wiek – czotka zaczęła być używana przez mnichów egipskich, zwłaszcza przez tzw. Ojców Pustyni, jako pomoc w liczeniu powtórzeń modlitw. Wcześniej używano kamyków lub ziaren, by śledzić ilość modlitw.
Święty Pachomiusz Wielki i Antoni Wielki – chociaż nie mamy dowodów, że sami używali czotek, to z ich kręgów pochodziła praktyka nieustannej modlitwy, którą później czotka wspomagała.
Forma i symbolika
Tradycyjna czotka wykonana jest z wełnianej nici – symbolizuje pokorę i ofiarę.
Najczęściej spotykana ma 33, 50, 100 lub 300 węzłów, każdy z nich spleciony w sposób symboliczny (niektóre tradycje mówią o 7 lub 9 krzyżykach w każdym węźle).
Końcówka czotki często zawiera krzyżyk i frędzel, który służy m.in. do ocierania łez (znak pokuty) lub do zachowania czystości rąk.
Związek z hezychazmem
W średniowieczu, szczególnie od XIII wieku, czotka stała się nierozerwalnie związana z hezychazmem – ruchem duchowości kontemplacyjnej w Kościele prawosławnym.
Hezychaści (np. św. Grzegorz Palamas) praktykowali nieustanną modlitwę serca, a czotka była ich narzędziem do skupienia i rytmicznej modlitwy.
Rozprzestrzenienie
Z Grecji i Egiptu praktyka ta rozprzestrzeniła się na cały świat prawosławny – do Bizancjum, Rosji, Serbii, Gruzji.
W Kościele prawosławnym, a także w Kościele greckokatolickim, czotka pozostała narzędziem modlitwy osobistej.
W rosyjskiej tradycji bywa noszona na ręce (jak bransoletka), zwłaszcza czotka 33-węzłowa.
Jak korzystać z czotki?
Weź czotkę w dłoń – najczęściej trzyma się ją w lewej ręce (prawa ręka pozostaje wolna np. do czynienia znaku krzyża).
Na każdym węzełku odmawiaj jedną modlitwę Jezusową:
„Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną, grzesznym” (lub inne jej warianty).
Skup się na modlitwie, nie na liczeniu – czotka służy właśnie temu, byś nie musiał liczyć w myślach.
Możesz modlić się w ciszy lub szeptem, zależnie od praktyki duchowej.
Osoby zainteresowane ikonami, różańcami lub czotkami zapraszam do kontaktu: ikonypustelni@gmail.com . Zdjęcie czotek są jedynie poglądowe. Wielkość i kolorystyka może się różnić. Jeżeli chcesz dobrać konkretny kolor proszę o kontakt e-mailowy.
